یکی از سازهای محبوب در ادبیات شرقی ویولن است که پس از جنگهای صلیبی وارد اروپا شد. این ساز به عنوان کوچکترین عضو خانواده سازهای زهی و آرشهای شناخته میشود و دارای وزنی حدود ۴۰۰ گرم است. در این مقاله به بررسی انواع ویولن و ویژگی های آنها میپردازیم.
ویولن از ۴ تار تشکیل شده است و هر یک از این تارها کوک خود را دارند که به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از: سیم اول به نام “می”، سیم دوم به نام “لا”، سیم سوم به نام “ر” و سیم چهارم به نام “لا”. برای نواختن ویولن، نیاز است آن را بر روی شانه چپ قرار داده و با کمک آرشهای که در دست راستتان است، آن را بنوازید. در حین نواختن، وزن و فشار دست شانه چپ و چانه شما در تماس با ویولن قرار میگیرد.
انواع ویولن
سازهای ویولن، ویولا و ویولنسل از خانواده سازهای زیر و میانی و بم صدا هستند. ساز کنترباس به این خانواده تعلق ندارد و در جنبهی خانواده ویول قرار دارد، که این موضوع از طریق شانههای شیبدار آنها بیان میشود. این سازها در قرن ۱۷ در ایتالیا به وجود آمدهاند.
ویولنسل
ویولنسل یکی دیگر از سازهای خانواده ویولن است که بزرگتر از ویولن و ویولا (ویولن آلتو) میباشد، به گونهای که نوازنده مجبور است آن را برای اجرا بر روی زمین، میان پای خود قرار دهد در حالی که خود روی صندلی نشسته است. در انتهای پایین ویولنسل، یک میله آهنی نصب شده است و نوک آن روی زمین قرار دارد که در غیر از زمان اجرا، آن را باز یا پیچیده کرده و در محفظه قرار میدهند. صدای این ساز بمتر از دو ساز ویولن و ویولا است.
ویولنسل دارای چهار سیم است که فواصل آنها به ترتیب از پنجمین نت زیر به بم به شرح زیر است: لا – ر – سل – دو (که یک اکتاو بمتر از ویولن آلتو هستند). کلید استفاده شده برای این ساز، کلید فا خط چهارم است. نتهای بم این ساز با کلید فا خط چهارم، نتهای وسط با کلید دوی خط چهارم و نتهای زیر با کلید سل نواخته میشوند.
وسعت صدای ویولنسل از نت دو (سه اکتاو بمتر از نت دوی بین خط حامل با کلید سل) تا نت فا (نت فا روی خط پنجم حامل با کلید سل) میباشد. این ساز بهعنوان یکی از سازهای حیاتی در ارکسترهای زهی و همچنین همنوازیهای بزرگ و کوچک شناخته میشود.
کنترباس
یکی از اعضای بزرگ و بم ترین خانواده سازهای آرشه، کنترباس است. این ساز، که با دست یا آرشه نواخته میشود، بزرگترین ساز زیر و بمی است و دارای صدای قوی، پر، ضخیم و زنگدار است که با صدای گیتاربیس پردهبندی شده قابل تمایز است. از لحاظ ظاهری، کنترباس با سازهای ویولن، ویولا و ویولنسل تفاوت دارد و بزرگتر از آنهاست، بهطوری که نوازنده باید سرپا باشد تا بتواند آن را نواخته و کنترل کند.
این ساز در موسیقی کلاسیک غرب به عنوان یک ساز زهی استاندارد شناخته شده است و در ارکسترهای سمفونی مدرن به همراه سایر سازهای کوچکتر مورد استفاده قرار میگیرد. بهعلاوه، کنترباس در سبکهای موسیقی دیگری مانند جاز، بلوز و راک اند رول نیز کاربرد دارد، اگرچه به دلیل دشواری در اجرا، به ندرت برای ملودیهای اصلی بهکار میرود، اما گاهی در اجرای بخشهایی از ملودی نقش دارد.
ویولن الکتریک
ویلن الکتریک با داشتن یک خروجی الکتریکی برای صدای خود مجهز شده است و معمولاً دارای بدنهای فلزی است. این نوع ویولن اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط استاف اسمیت در موسیقی جاز و بلوز مورد استفاده قرار گرفت.
صدای ویولن الکتریک بهطور خاص برای موسیقی راک، پاپ و سبکهای دیگر مناسب است. این ویولنها با بدنهای فلزی، طراحی غیر سنتی و مینیمالیستی دارند که برای کاهش وزن آنها طراحی شدهاند، بنابراین معمولاً شبیه ویولن آکوستیک با بدنه نرمال نیستند. ویولنهای الکتریک ممکن است از تعداد بیشتری سیم نسبت به ویولنهای آکوستیک استفاده کنند.
سیگنالهای ویولن الکتریک، مشابه گیتارهای الکتریک، از طریق پردازشهای الکترونیکی برای دستیابی به صدای مطلوب به وجود میآیند. این ویولنها معمولاً از پیکاپهای مغناطیسی یا فیزوالکتریک استفاده میکنند، که در پیکاپهای مغناطیسی، رشتههای ویلن باید از جنس آهن باشند.
ویولن به دلیل سازگاری آن با فرهنگهای مختلف و حضور در موسیقیهای ملل مختلف، جهانی شناخته میشود. از جمله سازندگان معروف این ساز، میتوان به گاسپارو برتولونی ایتالیایی اشاره کرد، که برخی آن را مخترع ویولن میدانند. او آموزش به بهترین سازنده ویولن جهان، یعنی آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را نیز داده است.
ویولن آلتو
ویولا، که به نامهای آلتو یا ویولن آلتو هم شناخته میشود، سازی است که ساختار و قرار گیری آن شبیه به ویولن است و بیشتر در همنوازیها، بهویژه در ارکسترهای سمفونیک و موارد مشابه کاربرد دارد. این ساز از ویولن کمی بزرگتر است و صدای منطقه متوسط خانواده ویولن را ارائه میدهد، با صدایی کمی بمتر از ویولن و زیرتر از ویولنسل.
سیمهای ویولا از نت لا تا نت دو به ترتیب لا، ر، سل و دو هستند که بهطور منظم با فواصل پنجمین نت زیر هم قرار میگیرند. نت لا که بیشترین بسامد ۴۴۰ هرتز را دارد، ششم بزرگ بالاتر از نت دوی وسط پیانو قرار دارد. نتهای ویولا با استفاده از کلید دوی خط سوم نواخته میشوند. وسعت صدای ویولا از نت دو، دو اکتاو بمتر از نت دوی بین پنج خط حامل در کلید سل، تا نت ر، دو اکتاو بالاتر از نت ر بین پنج خط حامل در کلید سل میباشد.
جمع بندی
در این مقاله، انواع ویولن شامل ویولن، ویولا، و ویولنسل مورد بررسی قرار گرفتند. ویولن به عنوان کوچکترین و خود را با انواع زهی دارای صدای منطقه بم شناخته میشود، در حالی که ویولا صدایی متوسط و بمتر از ویولن و زیرتر از ویولنسل ارائه میدهد. ویولنسل بزرگترین و بمترین عضو خانواده ویولنهاست، که نوازنده باید آن را بین پاهای خود قرار دهد و با استفاده از آرشه آن را بنوازد. هر یک از این سازها دارای ویژگیها و نحوه نواختن منحصر به فرد خود هستند که در موسیقیهای کلاسیک، ارکستری، و سبکهای موسیقی دیگر استفاده میشوند.